Салом азизлар. Тирикчилик маслаҳатлари деб номланган дастуримизга хуш келибсиз. Сотиш бугуннинг янги илмларидан ҳисобланади. Шунинг учун унинг ҳам бошқа илмлардаги каби асоси, қонуниятлари, шакллари, турлари ва ўзига хос жиҳатлари бор. Харидорларнинг ҳолатига ҳараб мол таклиф қилиш мақсадга мувофиқдир. Харидор билан маҳсулотни бир-бирига яқинлаштириб, уларнинг «ораси яхши бўлишига» кўмаклашинг ва ўз ҳолига кўйинг, молнинг ўзи нархини «айтсин». Сотувчилар ичида тажрибалилар бўлганидек, бу соҳага энди кириб келиб, янги иш бошлаган ёшлар ҳам бор. Булар икки гуруҳга бўлинганларига қарамай, ҳар бири алоҳида хатоларга йўл қўяди.

Соҳага янги кирган ёшлар ва тажрибасиз сотувчиларнинг янгилишишлари, одатда, бундай кўринишда бўлади: мисол учун улар харидорнинг нарсаларни кўриб юрганини кўриб, дарҳол: «Бунинг нархи фалон сўм» дейдилар. Дунёда бундан ҳам тўпорилик, бунчалик савдони сусайтирадиган ва харидорни қочирадиган тутум бўлмаса керак! Юқоридаги гапнинг маъноси шу: «Агар чўнтагингда фалон сўм пулинг бўлса, кел бўлмаса, яхши бор, вақтимни олма!». Бу ҳолат фақат тажрибасизликнинг эмас, тарбиясизликнинг ҳам бир кўриниши ҳисобланади. Молнинг қийматини уни энди кўраётган харидорнинг юзига тарсаки қилиб урилмайди-да, ахир!

Тажрибали ва малакали сотувчилар бундай муомала харидорга нисбатан ҳурматсизлик эканини яхши билишади. Аммо улар кўпроқ тушунтириш касалига чалинган бўлишади. Маълумот бераман деб, гапиравериб, харидорни безор қилиб юборишади. «Хоним, бу узук тўқсон саккиз карат. Унинг шакли аэродинамик», дейишади. Билмайдиларки, харидор бундай бегона ибораларни тушунмаслиги мумкин, тушунишга мажбур ҳам эмас. Янги сотиш санъатида нарх борасида узун- дан-узоқ сўзлаш деган қоида йўқ. Сотиш санъатида уч нарсани доимо кўз ўнгингизда тутасиз: Молнинг хусусиятларини. Харидорнинг аҳволини. Модани.

Молнинг хусусиятлари ҳақида гапириш керак. Сотувчи молга ўз кўзи билан эмас, харидорнинг кўзи билан қараши ва шу нуқтаи назардан унга тақдим қилиши лозим.

Автомобил сотсангиз, унинг цилиндри, радиатори каби майда-чуйда тафсилотларни гапириб ўтиришнинг ҳожати йўқ. Бунинг ўрнига маҳсулотни харидорнинг кўзи билан кўрганингиз афзал. «Марҳамат, ўтиринг… Ўзингизни жуда эркин ҳис қиласиз. Айниқса нотекис йўлларда ҳечам панд бермайди» каби сўзларни сиздан эшитса, машинага бўлган қизиқиши янада ортиши турган гап. Автомобилни харидорга ҳайдаб, синаб кўриш учун бериш унинг афзалликлари ҳақида жаврашдан кўра кўпроқ яхши натижаларга олиб келади.

Харидорнинг ҳолатига қараб мол таклиф қилиш билан харидор ва маҳсулотни бир-бирига яқинлаштириб, иккисининг ўртасидаги боғлиқлик яхши бўлишига эришинг.

Кийим-кечак сотадиган бўлсангиз, қўйиб беринг, харидор кийимни кийиб кўрсин. Галстук сотувчиси бўлсангиз, аввало, харидор уни бўйнига боғлаб кўрсин, бош кийим сотсангиз, қараб туринг, харидор олдин бир неча бош кийимни кийиб кўрсин.

Тирикчилик фаолиятингизни Раббимиз баракаласин. Омон бўлинг.